ទំហំ និងកម្រិតនៃការតវ៉ា “ស្ត្រី ជីវិត សេរីភាព” នៅអ៊ីរ៉ង់ គឺពិតជាគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលជាលើកដំបូង។ ការតវ៉ា ដែលបានចាប់ផ្ដើមនៅឆ្នាំ ២០២២ និងបន្តរហូតដល់ខែមករាឆ្នាំបន្ទាប់ បានផ្ដល់នូវទស្សនៈថ្មីមួយលើសង្គមអ៊ីរ៉ង់។ ហេតុអ្វីបានជានៅក្នុងប្រទេសមួយដែលមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចជាច្រើន—ហើយដែលជាមូលដ្ឋាននៃការតវ៉ាកាលពីឆ្នាំ ២០១៧ និង ២០១៨ ការតវ៉ារបស់ស្ត្រីទទួលបានការគាំទ្រ និងសាមគ្គីភាពពីផ្នែកធំៗនៃសង្គម?
ចម្លើយបានបង្ហាញពីរឿងរ៉ាវដែលមិនសូវឮអំពីប្រទេសអ៊ីរ៉ង់សម័យទំនើប។
ការតវ៉ាឆ្នាំ ២០២២ បានផ្ទុះឡើងដំបូងដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការគាបសង្កត់ជាប្រព័ន្ធលើស្ត្រីតាមរយៈកាតព្វកិច្ចពាក់ហ៊ីចាប ដែលជាច្បាប់ដែលអនុវត្តក្រមសម្លៀកបំពាក់បែបអភិរក្សនិយមឥស្លាម។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យូរៗទៅ ពួកគេបាននាំបញ្ហាសង្គមកាន់តែស៊ីជម្រៅមកលើផ្ទៃ ហើយនៅចំណុចកំពូលរបស់ពួកគេ ការតវ៉ាបានជំរុញឱ្យមានអារម្មណ៍តែមួយគត់នៃ , ដោយមានសំឡេងចម្រុះបានឮពី Kurdistan និង Baluchistan ទៅ Tehran ហើយរួមទាំងក្រុមសង្គម សង្គមស៊ីវិល និងក្រុមនយោបាយ។
ជាលទ្ធផល ការតស៊ូប្រឆាំងនឹងការគាបសង្កត់លើភេទបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការតស៊ូរបស់ក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលរងគ្រោះ សហជីពកម្មករ និងអង្គការស៊ីវិល។ នេះបង្ហាញថាអ៊ីរ៉ង់កំពុងជួបប្រទះរលកនៃការតវ៉ាដែលទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមក ដែលមួយខ្លាំងជាងមួយទៀត។
ការតវ៉ាឆ្នាំ ២០២២ បានបង្ហាញថាស្ត្រីរួមជាមួយក្រុមដែលរងការគាបសង្កត់ និងខ្វះខាតផ្សេងទៀត គឺជាចំណុចស្នូលនៃចលនាទាំងនេះ។ ពួកគេនឹងដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការបង្កើតអនាគតនៃសង្គមអ៊ីរ៉ង់។ សូម្បីតែសព្វថ្ងៃនេះ ស្ត្រីមួយចំនួនធំនៃ គឺជាស្ត្រី ហើយស្ត្រីបីនាក់—Pakhshan Azizi, Varisha Moradi និង Sharifeh Mohammadi—ត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិត។
ទោះបីជាមានការគាបសង្កត់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីកងកម្លាំងរដ្ឋក៏ដោយ ការតវ៉ាឆ្នាំ ២០២២ បានផ្ដល់លទ្ធផលជាវិជ្ជមាន។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលអ៊ីរ៉ង់បានចំណាយពេលរាប់ខែលើ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ “ភាពបរិសុទ្ធ និងហ៊ីចាប” ថ្មី ទីបំផុតខ្លួនបានដកខ្លួនចេញពីការអនុវត្តវា ដោយខ្លាចមានការតវ៉ាជាថ្មី។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ទោះបីជាមានការខិតខំដោយបង្ខំពីរដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ ស្ត្រីបានដាក់ចេញដោយជោគជ័យនូវការទាមទារសិទ្ធិជ្រើសរើសក្រមសម្លៀកបំពាក់របស់ខ្លួន។ ការតស៊ូប្រឆាំងនឹងកាតព្វកិច្ចពាក់ហ៊ីចាបថែមទាំងបានទាក់ទាញបុរសផងដែរ ដែលមិនត្រឹមតែបដិសេធមិនព្រមចុះសម្រុងនឹងគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងប្រឆាំងនឹងការគាបសង្កត់លើស្ត្រីដែលធ្វើបាតុកម្មទៀតផង។
ដូច្នេះការតស៊ូរបស់ស្ត្រីមិនត្រឹមតែបង្ខំឲ្យសាធារណរដ្ឋឥស្លាមដកថយប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងបានបង្កើតស្នាមប្រេះនៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធមជ្ឈិមនៃសង្គមអ៊ីរ៉ង់ទៀតផង។ អំពើហិង្សាលើស្ត្រីនៅតែបន្ត ដែលជារឿយៗត្រូវបានអនុវត្តដោយប្តី ឬសមាជិកគ្រួសារប្រុសៗ។ ប៉ុន្តែវាជាការមិនអាចប្រកែកបានដែលថាការតស៊ូដើម្បីសមភាពយេនឌ័របានប្រកួតប្រជែងនឹងគំនិតប្រពៃណី ដូចជា “កិត្តិយស” និង “សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់គ្រួសារ”។
កាលពីទសវត្សរ៍មុន ស្ត្រីភាគច្រើនដែលតស៊ូមតិដើម្បីសមភាពយេនឌ័រ ឬសេរីភាពនៃការស្លៀកពាក់បានមានអារម្មណ៍ថាត្រូវបង្ហាញភាពស្មោះត្រង់ចំពោះតម្លៃប្រពៃណី។ សព្វថ្ងៃនេះ ពួកគេលែងមានអារម្មណ៍ថាត្រូវសន្យាភក្ដីភាពចំពោះបទដ្ឋានសាសនា និងវប្បធម៌ទៀតហើយ។ សកម្មភាពរបស់ស្ត្រីបានរំខានដល់រចនាសម្ព័ន្ធគ្រួសារបែបមជ្ឈិមប្រពៃណី បានកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលនៃច្បាប់ឥស្លាមមួយចំនួន និងធ្វើឲ្យតម្លៃសាសនា និងប្រពៃណីចុះខ្សោយ។ តាមរយៈការទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួន ស្ត្រីបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធ្វើឲ្យអ៊ីរ៉ង់មានលក្ខណៈខាងលោកិយ និងការប៉ងប្រាថ្នាប្រជាធិបតេយ្យ។
ឫសគល់នៃការតស៊ូរបស់ស្ត្រីអ៊ីរ៉ង់មានតាំងពីចុងសតវត្សទី ១៩ និងដើមសតវត្សទី ២០ ជាពិសេសក្នុងអំឡុងបដិវត្តន៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍ឥស្លាមឆ្នាំ ១៩៧៩ ស្ថានភាពស្ត្រីកាន់តែអាក្រក់ទៅៗទាំងក្នុងវិស័យឯកជន និងសាធារណៈ។ ស្ទើរតែភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការបង្កើតសាធារណរដ្ឋឥស្លាម ស្ត្រីបានប្រឈមមុខនឹងការអំពាវនាវឲ្យមានកាតព្វកិច្ចពាក់ហ៊ីចាប។ ប៉ុន្តែ នៅថ្ងៃទី ៨ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៧៩ ទិវាសិទ្ធិនារីអន្តរជាតិ ដោយស្រែកថា “នៅព្រឹកព្រលឹមនៃសេរីភាព គឺមិនមានសេរីភាព” ហើយបានបង្ខំឲ្យរដ្ឋាភិបាលដកថយ។
នៅពេលនោះ ក្រុមស្ត្រីខាងលោកិយបានចាប់ផ្ដើមរៀបចំ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងភាពច្របូកច្របល់នៃសម័យក្រោយបដិវត្តន៍ និងជាពិសេសការផ្ទុះសង្គ្រាមអ៊ីរ៉ង់-អ៊ីរ៉ាក់ ក្រុមទាំងនេះត្រូវបានគាបសង្កត់។ មិនត្រឹមតែការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចពាក់ហ៊ីចាបប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងច្បាប់ប្រឆាំងស្ត្រីរបស់របបនេះក៏ត្រូវបានធ្វើជាផ្លូវការផងដែរ។ រួមផ្សំនឹងសង្គ្រាមរយៈពេល ៨ ឆ្នាំ ការបង្ក្រាបរបស់រដ្ឋបានធ្វើឲ្យចលនាស្ត្រីស្ងាត់បាត់មួយរយៈ។ ប៉ុន្តែការតស៊ូនៅតែបន្តក្នុងទម្រង់ផ្សេងៗគ្នា។
អ្នកសង្គមវិទ្យា Asef Bayat បាន អំពីផលប៉ះពាល់នៃការតស៊ូប្រចាំថ្ងៃប្រឆាំងនឹងការគាបសង្កត់របស់សាធារណរដ្ឋឥស្លាម ដោយប្រកួតប្រជែងជាបណ្តើរៗទាំងគ្រឹះស្ថានបព្វជិត និងជំនឿមជ្ឈិមប្រពៃណី។ ដោយសារតែផ្នែកសំខាន់នៃអំពើហិង្សាលើស្ត្រីកើតចេញពីគ្រឹះមនោគមវិជ្ជានៃរបបអ៊ីរ៉ង់ ចលនាស្ត្រីបានប្រឈមមុខដោយផ្ទាល់នឹងមនោគមវិជ្ជាលេចធ្លោរបស់រដ្ឋាភិបាល និងច្បាប់សាសនារបស់ខ្លួន។
នៅក្នុងបរិបទនេះ វាកាន់តែច្បាស់ថាភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ស្ត្រីនៅក្នុងការតវ៉ាឆ្នាំ ២០២២ គឺមិនមែនជារឿងភ្លាមៗ ឬដោយឯកឯងនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេមានឫសគល់យ៉ាងជ្រៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរអង្វែងនៃការរៀបចំនៅក្នុងវិស័យសាធារណៈ និងការទប់ទល់នឹងការគាបសង្កត់ក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃ។
បងប្អូនស្រីរបស់ខ្ញុំ សកម្មជនសិទ្ធិស្ត្រី និងអ្នកតស៊ូមតិដើម្បីសមភាពយេនឌ័រនៅទូទាំងពិភពលោក ពេលវេលាបានមកដល់ហើយសម្រាប់ពួកយើងក្នុងការរួបរួមគ្នា និងចាត់ទុកការរើសអើងភេទជាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។ កម្លាំងរបស់ពួកយើងស្ថិតនៅក្នុងសាមគ្គីភាព ក្នុងភាពជាបងប្អូន និងក្នុងការឈរជាមួយគ្នាដើម្បីសម្រេចបានសិទ្ធិស្ត្រី។
មិនយូរប៉ុន្មានទេ ខ្ញុំបានទទួលការបំផុសគំនិត តាមរយៈ
នៅពេលដែលថ្ងៃទី ៨ ខែមីនាខិតជិតមកដល់ សូមពួកយើងចាប់ដៃគ្នា ហើយឈរជាមួយគ្នាដើម្បីពិភពលោកមួយដែលគ្មានអំពើហិង្សាលើស្ត្រី និងការរើសអើងភេទ។ សូមពួកយើងប្រយុទ្ធដើម្បីសមភាព ប្រជាធិបតេយ្យ និងសេរីភាព។ សូមពួកយើងចងចាំថាផ្លូវរួមទៅកាន់ “ស្ត្រី ជីវិត សេរីភាព”—Jin, Jiyan, Azadî—មិនស្គាល់ព្រំដែនទេ។